Tien procent van de kinderen in groep 8 van de basisschool geeft aan te worden gepest (HBSC 2013). Dat is teveel en daar moet wat aan gebeuren. Daar is iedereen het over eens. Maar wat? Kinderombudsman Marc Dullaert maakt zich zorgen, zo blijkt uit een interview in Trouw vorige week op 18 februari 2015. Er is een jungle aan anti-pestmethoden, waarvan slechts enkelen effectief blijken. Scholen gebruiken anti-pestmethoden die aantoonbaar niet helpen en kunnen hier ook nog gewoon mee doorgaan. Onbegrijpelijk. Wat is dan wel effectief?
Diezelfde avond worden Marc Dullaert en Micha de Winter, hoogleraar pedagogiek, uitgenodigd door Jinek. In haar programma wordt duidelijk hoe verschillend je kunt denken over de aanpak van pesten. Terwijl ik kijk en luister, verdiep ik me in de standpunten van beide heren. Ondertussen raak ik overtuigd van mijn eigen mening: pesten is een ingewikkeld menselijk fenomeen. Om pesten te beteugelen is een integrale aanpak nodig. Een samenhangend geheel van goed onderwijs en een sterke pedagogische omgeving waar kinderen al doende sociale vaardigheden leren en betrokken zijn op elkaar.
Samen op de bank, apart aan het woord
Het is vermakelijk om te zien hoe Marc Dullaert en Micha de Winter stijf en recht voor zich uitkijkend, naast elkaar op de bank bij Jinek hun verhaal vertellen. Je verwacht dat ze gaandeweg het gesprek meer begrip ontwikkelen voor de standpunten van elkaar en vanuit begrip en inzicht toenadering zoeken. Maar dat gebeurt niet. Zij blijven bij hun eigen standpunten, dat is jammer.
Marc Dullaert spreekt over honderden anti-pestmethoden. Het is volgens hem onbegrijpelijk dat scholen hieruit zelf kunnen kiezen, en zelfs gewoon doorgaan met het gebruik van niet-effectieve methoden. En dan nog wel met de veiligheidsmeter van de inspectie in het vooruitzicht. Hoe kan dat in Nederland?
Micha de Winter reageert stellig dat hij het hier niet mee eens is. Scholen zijn autonoom in didactische keuzes. De meeste scholen zijn zich bewust van het pestprobleem en kiezen een aanpak die bij hen past. Dat is op zich goed. Een methode helpt maar voor een deel. Je hebt gewoon goede scholen nodig om kinderen te leren met elkaar om te gaan. Een goed programma op een slechte school werkt ook niet. Het gaat om de schoolomgeving. De aanpak van pesten hoort in de DNA van de school te zitten. Van jongs af aan leren met respect met elkaar om te gaan. Thuis, maar vooral op school, waar kinderen andere mensen ontmoeten die anders denken en doen.
Het onderzoek naar de effectiviteit van anti-pestmethoden wordt vervolgd. Een van de effectieve methoden: De Vreedzame School, zal in de tweede ronde niet meegenomen worden. Micha de Winter: Heel simpel, omdat De Vreedzame School geen anti-pestmethode is, het is veel meer. En gelijk heeft hij, je zou De Vreedzame School onrecht doen door het etiket anti-pestmethode erop te plakken. Het is een totaalaanpak, gericht op sociaal emotioneel leren en democratisch burgerschap.
Micha de Winter: “De aanpak van pesten hoort in de DNA van de school te zitten.”
Weg met de versnippering
Scholen worden overspoeld met programma’s op gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling en gezond gedrag. Hoe kom je van je slechte leefgewoonten (verslavingen, stilzitten, stress) af en hoe word je een positief en sociaal mens? Allemaal goed bedoeld, en misschien helpt het. Voor even. De interventies worden op elkaar gestapeld. Het totaal wordt ervaren als een grote last.
Ik kom deze versnipperingen vaak tegen in de praktijk. Bijvoorbeeld een school waar we herhaaldelijk gevraagd worden voor een pestprotocol, een methode sociaal-emotionele ontwikkeling of verbetering van het pedagogisch klimaat in de school of klas. Dan blijken losse interventies op termijn niet te werken. Het is verloren energie. Scholen en kindcentra zijn gebaat bij een integrale doorlopende aanpak op gebied van sociaal-emotioneel leren. Ook wel ‘whole school approach’ genoemd. Het is een hele investering, maar zeker de moeite waard. Vooral als je bedenkt hoe waardevol sociale vaardigheden, zelfsturing en burgerschap zijn in deze 21e eeuw.
Het gemakkelijkst is om als basis een bestaande, brede en gestructureerde aanpak zoals De Vreedzame School te nemen. Bij deze aanpak leren kinderen vanuit een grondhouding van respect en verantwoordelijkheid voor jezelf en elkaar, goede keuzes te maken in hun leven. Je kunt natuurlijk ook een eigen visie op sociaal emotioneel leren ontwikkelen en van daaruit een totaal aanpak samenstellen die voor kinderen en alle betrokkenen van betekenis is. Een hele uitdaging om samen aan te gaan. Wie durft?
Meer lezen?
- Het ziet er naar uit dat het ontwikkelen van een integrale en doorlopende aanpak van sociaal-emotionele ontwikkeling voor het primair onderwijs een duidelijke meerwaarde heeft voor gezondheid en schoolprestaties van kinderen. Zo luidt de conclusie van het onderzoek door Pharos en Trimbos Instituut, getiteld: Sociaal-emotionele ontwikkeling in het primair onderwijs. Een doorlopende integrale aanpak? Een mooi uitgangspunt voor beleidsontwikkeling.
- De onderwijsinspectie heeft steeds meer oog voor de sociale kwaliteit van het onderwijs. Lees op de website van de inspectie hoe sociale veiligheid in het toezichtkader is opgenomen.
- Via de website van het NJI kun je het rapport met alle beoordeelde anti-pestprogramma’s downloaden.