Als je dit rode object ziet, dan wil je toch maar één ding, en dat is er op klimmen en ontdekken wat je er mee kan. Normaliter beleef je kunst op een afstand, en mag je het zelfs niet aanraken. Maar in dit geval mag je er mee spelen en daardoor word je deel van het object. Terwijl je bezig bent, word je fantasie geprikkeld en ontdek je nog meer mogelijkheden om het kunstwerk te verrijken.
Een bezoek aan de beeldentuin de Fundatie in Heino bracht mij tot deze bijzondere en mooie ervaring. Het zet mij aan het denken. Dit zouden we toch veel vaker moeten doen. Zeker als je kijkt naar de toekomst van onze kinderen. En de vraag die mij bezig houdt: Welke rol speelt kunst(educatie) bij het ontwikkelen van 21ste eeuwse vaardigheden van kinderen?
Van beeldentuin naar speeltuin
In een beeldentuin voelen kinderen zich vrijer dan binnen in een museum waar je rustig moet rondlopen, zachtjes moet praten en anderen niet mag storen. Omdat beelden vrij in de ruimte staan, kun je er omheen lopen en kijken hoe het beeld van de andere kant eruit ziet, van dichtbij of van een grote afstand, van onderen en van boven. Dit ruimtelijke aspect nodigt uit tot ontdekken. Omdat je meestal niet aan museumstukken mag komen, wordt het extra spannend als het een keertje wel mag. En het wordt helemaal te gek als je ook nog op het kunstwerk mag klimmen.
Deze onverwachte situatie brengt de kinderen tot fysieke exploratie, zoals bijvoorbeeld via de latten van het bed omhoog klimmen en zo hoog mogelijk proberen te komen en dan weer van de tafel naar beneden springen. Dit spelletje is voor sommige kinderen leuk maar zal enkelen al snel vervelen. Het wordt interessanter als de kinderen dit kunstwerk meer betekenis geven door goed te kijken wat je ziet en je te laten verrassen door de opstelling. Of de meubels uit te proberen en te voelen hoe het is om op een schuin en kaal bed met latten te liggen. Blijf je dan liggen met je billen tussen de latten, of glijd je naar beneden?
En als je dit dan van de zijkant bekijkt, dan zie je ineens hoe grappig het is dat de haren van iemand in een bosje tussen de latten naar beneden hangen. En hoe ziet dat er van bovenaf uit? Met een camera ben je ineens meer op het perspectief en de compositie gericht. En samen ontdek je nog veel meer.
Een klimrek voor het oefenen van culturele vaardigheden
Een beeldentuin is op deze manier een walhalla voor het ontwikkelen van cultureel bewustzijn en culturele vaardigheden. Als voorbeeld het rode kunstwerk. Terwijl je naar dit beeld kijkt en er samen met anderen op klimt, krijgt dit kunstwerk steeds meer vorm en betekenis.
En welke culturele vaardigheden (volgens Barend van Heusden) oefen je dan?
Waarnemen: Wat zie ik als ik er op een afstand naar kijk, te midden van de andere beelden? Hoe ziet er uit van dichtbij? Wat valt op? Hoe voelt het kunstwerk? Koud/warm, glad/ruw? Hoe ervaar ik het beeld als ik er op sta/klim?
Verbeelden: Wat stelt het beeld eigenlijk voor? Hoe zou het er uit zien als we verder zouden bouwen? Hoe kan ik mijzelf daarin gebruiken (door bijvoorbeeld met mijn lichaam een brug te maken). Waar denk ik aan of waar droom ik van als ik dit zie?
Conceptualiseren: En als ik de beelden die ik van het beeld heb met elkaar in samenhang breng. Welke betekenis heeft dit beeld dan? Wat zou de maker met dit beeld willen uitdrukken?
Analyseren: En als ik dan nog beter kijk vanuit het concept dat ik in mijn hoofd heb, wat mis ik dan, wat valt mij op? Wat zou ik kunnen toevoegen, om het completer te maken?
Allemaal vragen die waarnemen, denken en doen aan elkaar verbindt en waarmee kinderen tot dieper leren komen.
Spelenderwijs 21ste eeuwse vaardigheden leren.
Spelen is leren, dat blijkt uit dit voorbeeld van een bezoek aan een beeldentuin. Kinderen kijken en bewegen vanuit verschillende posities, geven samen betekenis aan dit kunstwerk en communiceren hier over, bedenken ideeen, proberen uit en zoeken naar oplossingen voor de uitwerking van hun ideeen. Dit zijn belangrijke vaardigheden die je in de 21ste eeuw kunt gebruiken. Nu denk ik wel vaker dat cultuureducatie een prachtige ingang is voor het ontwikkelen van de 21ste eeuwse vaardigheden, maar in hoeverre is dit daadwerkelijk zo?
Onderzoek
Binnen het lectoraat Didactiek en Inhoud van de Kunstvakken van Hogeschool Windesheim wordt op dit moment onderzoek gedaan naar de rol van kunsteducatie bij het ontwikkelen van 21ste eeuwse vaardigheden in het basisonderwijs, een samenhangend geheel van vaardigheden die nodig zijn om in de 21ste eeuw goed te kunnen functioneren. Deze vaardigheden bestaan uit: creativiteit, kritisch denken, probleemoplosvaardigheden, communicatie, samenwerken, digitale geletterdheid en sociale en culturele vaardigheden. De vragen van het onderzoek zijn gericht op de visie van de school en de wijze waarop aandacht wordt besteed aan de 21ste eeuwse vaardigheden (met inzet van cultuureducatie). Benieuwd naar de resultaten? In maart 2016 wordt het ontwerpadvies opgeleverd.
In deze Prezi zie je een mooie weergave van de achtergronden van dit onderzoek.
Uitstapje
Geinspireerd om ook eens een uitstapje te maken naar een beeldentuin en het op een nieuwe manier te beleven? Kijk in je eigen buurt naar mogelijkheden, of bezoek de Fundatie in Heino.
Je kunt natuurlijk ook de objecten in je eigen tuin of speelplaats een opknapbeurt geven en ervoor zorgen dat de objecten opnieuw betekenis krijgen. Dan zal je zien dat er rijk spel ontstaat waarin de kinderen veel plezier aan beleven en zinvolle vaardigheden leren.
Laat je inspireren door je omgeving, geef er betekenis aan en geniet!