Bevlogen leraren

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

 

Hoe behouden we bevlogen leraren voor het onderwijs? Leraren met passie voor hun vak.  Leraren met een hart voor kinderen, die erop gebrand zijn dat zij léren. Leraren die nieuwsgierig blijven en zich gaandeweg ontwikkelen. Leraren die gezond blijven, ondanks verandering en tegenslag. Leraren die samen werken aan een toekomst voor  zichzelf en de kinderen. Hiervoor gaan wij!

De grote uitdaging

Wie zijn wij? Wij zijn een team van leraren en ondernemers, een onderzoeker (Femke Geijssel), een leerling en procesbegeleider, samengesteld tijdens de EduHackathonNL in Nijmegen. Een Hackathon is een grote, 24 uur durende ontwerpwedstrijd waarin je in een wervelend creatief proces, een oplossing bedenkt voor een ingebracht probleem. Voor het behouden van bevlogen leraren bedachten we: Het werkpakket. Een oplossing waar ik later nog meer over zal vertellen en dat nog verdere uitwerking vraagt. Het meedoen aan zo’n Hackathon was een fantastische ervaring. Zoveel energie dat er los komt als je mensen rondom eigen, complexe en wezenlijke vraagstukken aan elkaar verbindt en tot buitengewone oplossingen uitdaagt! Tijdens de creatieve fase gingen we los. Alle ideeën waren immers welkom, hoe gewoon of absurd ook. Vervolgens maakten we een uitstapje naar een ander beroep, dat van arts. We vroegen ons af: Wat is het geheim van artsen om bevlogen te blijven in de gezondheidszorg? En ping… er ging een lampje branden: Topdokters! Zij stralen vakmanschap uit. Dat gunnen we leraren ook! Het was een gouden vondst. Een lawine van ideeën volgde.

Bevlogen blijven

Met veel ambitie en positieve energie zien we startende leraren in het onderwijs stromen. Maar wat gebeurt er na een tijdje als je grip hebt gekregen op je belangrijkste taak: het lesgeven? Dan krijg je er steeds meer taken bij. Van het organiseren van een project tot het begeleiden van collega’s, en van mentoraat tot buitenschoolse activiteiten  coördineren. Om nog maar niet te spreken van alle administratieve taken die er nog bijkomen. Een samengeraapt zooitje. Je werkweek raakt versnipperd in kwartiertje dit uurtje dat. Je verliest focus en vraagt je af waarom je nog voor het vak van leraar hebt gekozen. Dit is het begin van een ontmoedigingsproces. Jouw vak, waar je oorspronkelijk voor hebt gekozen, raakt uitgehold.  En triest genoeg, voor sommigen leidt dit tot negatieve stress, overspannenheid en tot slot een burn-out. Sommige leraren weten te ontsnappen aan dit ontmoedigingsproces. Zij zetten hun loopbaan voort buiten het onderwijs. Fijn voor hen dat ze gezond verder kunnen leven, maar zonde voor het onderwijs. Daarmee gaat veel talent verloren. Toppers die het onderwijs verder hadden kunnen verrijken. Dus, laten we er met z’n allen er voor zorgen dat leraren hun passie behouden. Dat zij zich kunnen blijven ontwikkelen in en voor het onderwijs.

Het kan anders

Terug naar Topdokters. Daar zie je chirurgen met passie vertellen over hun vak. Je ziet ze aan het werk samen met hun team met een missie: de patiënt beter maken. De woorden van Sonja Scholten van het Brandwondencentrum, en de intentie waarmee ze de woorden uitspreekt, ontroeren ons. ‘Het is geweldig om arts te zijn’. Je ziet Sonja ’s morgens met frisse zin het ziekenhuis binnenkomen. ‘Je mag dit werk als arts niet met tegenzin doen. Elke patiënt die binnenkomt verdient een dokter die er met passie aan gaat beginnen. Er alles aan doet om hem beter te maken’. Even later staat Sonja aan de operatietafel. Samen met het team, doelgericht bezig. Zij geven in deze uren het beste om de patiënt in leven te houden. Indrukwekkend!

En nu terug naar het onderwijs. Stel je voor dat je leraren kan infecteren met de passie van deze topdokters? Dan ontstaan er leraren die elke dag enthousiast voor de klas staan. Leraren die er alles aan doen om de leerling tot leren te brengen. Leraren die samenwerken in een team, omdat het gewoonweg niet in je eentje kan.

Kortom, laten we ons inspireren. Zo bevlogen als Topdokters!

Wil je je aansluiten bij ons team en verder meedenken over de oplossing? Laat het weten.

Eerst ontdooien dan ontplooien

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

Het dooit. Er ontstaat een kring in het ijs. Ik blijf er naar kijken. Hoe zal het verder gaan? De warme atmosfeer brengt een nieuwe beweging op gang. En zie daar, het water rimpelt weer. 

Zo gaat het ook met teams en hun onderwijspraktijk. Hoe haal je de spanning er uit en breng je beweging, ontplooiing op gang?

Laatst werd ik gevraagd om met leerkrachten van de bovenbouw van een basisschool in gesprek te gaan over het pedagogisch klimaat in hun unit. Ik kwam aan op het wisselmoment van verschillende vergaderingen. Ik zag leerkrachten druk in de weer van de ene ruimte naar de andere, met laptops op hun arm of mobieltje in hun hand. Op naar het volgende overleg. Eén voor één druppelden ze binnen. Geen woord werd gewisseld. Iedereen druk met checken van e-mails en verzenden van appjes. Als buitenstaander werd ik nauwelijks opgemerkt. Na een korte, doch vriendelijke begroeting, doken ze weer weg in hun apparaat. Ik vroeg me af: Gaat dit altijd zo hier? Is de werkdruk zo hoog dat er geen ontspanningsmoment meer mogelijk is? Of is hier meer aan de hand? Ik voelde spanning in het gezelschap en had de neiging om reuring te brengen in dit geheel. Een verrassende energizer? Meteen besefte ik dat een dergelijke interventie op dit moment bij dit team niet passend was. Ik koos voor een rustige en ontspannende start, waarin ik alle leerkrachten gelegenheid gaf om aan te komen op deze bijeenkomst. Gewoon een rondje voorstellen en verwachtingen. Maar ook gevraagd of er nog iets is wat hen tegenhoudt om aandachtig betrokken te zijn bij deze bijeenkomst. Nadat iedereen zich had uitgesproken en ik duidelijk had gemaakt hoe we te werk gingen, voelde ik de spanning zakken. Zij raakten een beetje gewend aan mij en ik aan hen.

Het ijs leek gesmolten. Gelukkig. We konden verder.

Ontdooien

Hoe breng je een team nader tot elkaar, betrokken bij de inhoud en klaar om met elkaar aan de slag te gaan? Voorzichtig en geleidelijk, zonder hardhandig het ijs te breken? In het voorbeeld hierboven heb ik de deelnemers gelegenheid geboden om aan te komen op de bijeenkomst. Daarbij de nodige tact ingezet om mensen op hun gemak te stellen. Wat kun je nog meer doen?

7 Ontdooiers
  1. Verras eenieder met een bijzondere vraag. Er zijn veel voorbeelden te geven, zoals: Welk verborgen talent zou je nu willen openbaren? Stem de vraag af op het doel van de bijeenkomst en de veerkracht van het team. Op de website handige vragen, vind je allerlei voorbeelden. Je kunt de vragen ook in categorieën indelen zodat je de kennismaking doelgericht kan verdiepen. Heb je een team dat zich graag laat verrassen, deel dan de vragen uit en laat de mensen zelf uitkiezen aan wie ze de vraag stellen.
  2. Noem 3 positieve ervaringen op deze dag. Met deze interventie komt iedereen in een positieve stemming. Vind je deze opdracht te algemeen? Richt de opdracht dan op thuis, werk of collega’s.
  3. Laat mensen ‘aankomen’ en maak er een agendapunt van. Hiermee geef je de mensen gelegenheid om even om te schakelen. Letterlijk en figuurlijk aan te komen op de bijeenkomst. Soms zijn ze met hun gedachten nog ergens anders, of verwachten ze nog een telefoontje. Goed om daar bij stil te staan en daar transparant over te zijn. Dan pas kun je je hart en geest openen voor waar je nu met elkaar bij elkaar zit. Wissel verwachtingen uit.
  4. Doe een mindfulness oefening zoals Time-Out & Check In: 3 Minuten Pauze. Doel van een mindfulness oefening is dat je je aandacht traint. Dat je bewust opmerkt wat er op dit moment gebeurt (om je heen en in jezelf) en hoe je daarop reageert. Zonder oordeel. Het voorkomt dat je je laat meeslepen met wat er gaande is. Het brengt rust in je hoofd en lijf. Wil je meer weten over mindfulness en zoek je uitleg bij oefeningen, dan is MindfulLife een geschikte site.
  5. Begin met ‘dwarszitters’. Soms speelt er naast de bijeenkomst nog het nodige op de achtergrond waardoor emoties hoog zitten. Het gevaar is dan groot dat deze emoties het gesprek van de vergadering negatief gaan beïnvloeden. Met ‘dwarszitters’ geef je aan het begin van de vergadering ruimte om te luchten, het gedoe van je af te kletsen. Dat hoeft niet eindeloos. Geef een tijdslimiet aan.
  6. Wissel van stoel. Vaak gaan mensen op dezelfde plekken zitten, naast dezelfde mensen. Met een wisseling van plek en gesprekspartner, kun je bestaande patronen doorbreken. Het is misschien even wennen, maar je zult zien dat even bewegen en de nieuwe positie verfrissend werkt.
  7. Geef ‘denktijd’. Begin een agendapunt met 30 seconden tijd om over het thema na te denken, eventueel vergezeld met een startvraag. Met denktijd vooraf wordt de inbreng van mensen krachtiger. Denktijd kan gegeven worden voor het ophalen van bestaande kennis, bedenken van een vraag, innemen van een standpunt, leggen van een relatie tussen theorie en praktijk of het bedenken van ideeën.

Terug naar het team dat ik begeleid. Ik denk aan het vervolg. Welke ontdooiers zal ik volgende keer inzetten om het team te laten ontspannen en samensmelten? Hoe waarborg ik de veiligheid, zodat leerkrachten zich kwetsbaar op durven stellen en dieper gaan luisteren naar elkaar? Hoe komen we tot een positieve beweging in hun onderwijspraktijk?

Boeiende vragen. Die ga ik overdenken. Ik duik even onder het ijs.

Inspirerend schoolbezoek

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

Stilletjes, en tegelijkertijd razend nieuwsgierig, betreden we het enorme leerplein. De lichte en speelse ruimte verraadt in één ogenblik een innovatief onderwijsconcept. Onze aandacht wordt getrokken naar de kinderen en hun mentor, die levendig en betrokken bezig zijn met opdrachten die ertoe doen. Soms diep verzonken in zichzelf, meestal in gezelschap of samenwerkend met anderen. We luisteren diep, komen ogen tekort en bevragen de leerlingen en mentoren met aandacht. We zijn op schoolbezoek, op De Verwondering. Inspirerend!

Het schoolbezoek is een van de krachtigste en meest inspirerende onderdelen van de cursus Dieper Leren Innoveren. Een moment om gericht in de keuken van een andere school te kijken, een lichtend  voorbeeld in onderwijsvernieuwing. Dit keer zijn we te gast bij basisschool De Verwondering in Lent, een groeischool met een uitdagend onderwijsconcept. Een school waar dynamisch leren en samenwerken voorop staan.

De Verwondering

Telkens als ik langs deze school fiets, vraag ik me af hoe deze school van binnen eruit ziet. De droomschool van Conexus, die zowel in visie als gebouw toekomstbestendig zou moeten worden. Een paar jaar geleden nog een groot leeg gebouw met enkele kinderen op een verlaten bouwterrein. Anno 2018 een drukke, levendige school, opgenomen in de buurt en omgeven door een prachtig, natuurlijk buitenspeelterrein. Blij dat ik nu een aanleiding heb om nader kennis te maken met deze school.

Basisschool De Verwondering telt inmiddels 485 leerlingen en 36 teamleden. De leerlingen zijn verdeeld over 3 verschillende leerpleinen: leerplein 1 (groep 1/2/3), leerplein 2 (groep 4/5) en leerplein 3 (groep 6/7/8). Op elk plein wordt de grote groep leerlingen begeleid door een aantal leerkrachten, mentoren genoemd. Dit schooljaar heeft de bovenbouw voor het eerst een eigen leerplein, een zee van ruimte voor een relatief klein aantal leerlingen. Op ieder leerplein zijn de kinderen (van verschillende leeftijd) ingedeeld in mentorgroepen. De mentorgroep is de thuisbasis, waar je de dag mee begint en eindigt. Gedurende dag worden instructie, project en werken afgewisseld, waarbij iedere mentor instructie geeft in een specifiek vak en een deel van het plein in de gaten houdt. De inrichting is doelmatig. Zo zien we slimme werkplekken en rijke speelhoeken, leerdoelen, rekenkasten, boekenhoek, afspraken, producten van kinderen en digiborden. We volgen de mentoren op het plein en raken in gesprek. Bevlogen vertellen ze over hun werk. Zij zouden niet meer anders willen. Op deze manier kunnen ze flexibel inspelen op verschillende onderwijsbehoeften en tijd maken voor leergesprekken met kinderen. Veel beter dan in het traditioneel onderwijs met een klas van 30 leerlingen. De school maakt gebruikt materiaal van verschillende methoden om een eigen onderwijsprogramma samen te stellen. Voor de thema’s en uitwerking wordt gebruik gemaakt van het curriculum IPC waarbij de kinderen a.d.h.v. eigen leervragen op onderzoek uitgaan.

 

Schoolbezoek met een doel

Hoe vaak kijk jij gelegenheid om op een school van je dromen te kijken? Vast minder vaak dan je zou willen. Voor de leerkrachten, innovatoren en cursisten van Dieper Leren Innoveren was het schoolbezoek ook heel bijzonder. Zij lieten zich op de afgesproken dag vrij roosteren, reisden van Emmen naar Lent om met eigen ogen te zien hoe onderwijsinnovatie zichtbaar is in de praktijk van deze school. Deze cursisten beseffen als geen ander voor welke uitdaging we staan om met collega’s samen te werken aan onderwijsvernieuwing in de 21ste eeuw. Zij zijn extra gemotiveerd om erachter te komen hoe De Verwondering dieper leren innoveert. Welke vragen houden hen bezig? We verzamelen de vragen in het model van NPDL (New Pedagogies of Deep Learning) en nemen ze mee in ons achterhoofd.

School as a learning studio: Hoe worden de leerpleinen zinvol gebruikt?

Students as learning leaders: Hoe werken leerlingen samen? Hoe geven zij sturing aan hun eigen leerproces?

Leaders as designers of deep change: Door wie laten de leiders zich inspireren, bijstaan?

Teachers as designers of deep learning: Hoe ontwikkelen de leerkrachten het onderwijs samen?

Na een hartelijk ontvangst van de dames van het eerste uur (de leerpleincoördinator, de innovatie onderwijsbegeleider en de administratrice), gaan we met een stapeltje post-its, pen en camera op pad. We struinen over de drie leerpleinen en gangen, waar het leren en onderwijzen zichtbaar is. Vervolgens gaan we voor een nabeschouwing in gesprek met directeur Jan-willem Helmink.

 

Dynamisch leren op het plein

Na de instructie in de kring vliegen de kinderen uit over het leerplein. De een kiest voor een gezellige huistafel, de ander een zitzak om al lezend in weg te zakken. We zien twee jongens met een kralenelastiek tot 100 aan de gang, die om 2 krukken zijn gespannen. De ene jongen houdt een stapeltje kaartjes vast, de ander knielt voor het elastiek, klaar om het getal dat dadelijk door de andere jongen wordt voorgelezen, op te zetten. Ze zijn geconcentreerd bezig, en vinden ons maar lastig met onze vragen. Het leidt hen af van waar ze werkelijk mee bezig willen zijn. Ondanks de drukte op leerplein groep 4/5 vinden de meeste kinderen snel een plek en een maatje. Ze weten precies wat ze moeten doen (weektaak) en doen hun taak met overgave. En als je ze bezig ziet en in gesprek gaat, valt het me op hoe zelfverzekerd de kinderen zijn. Alsof het leren op zo’n plein de gewoonste zaak van de wereld is. Ik kan dit wel begrijpen. Op dit leerplein heerst een dynamiek die bij hen past.

Samenwerken op alle niveaus

‘Gaat ie?’ vraagt een kleuter aan een andere kleuter als hij zijn buitenschoenen aantrekt? Het is één van de dingen die meteen opvallen als je de school binnenloopt. De kinderen zorgen voor elkaar, trekken samen op, helpen elkaar en werken écht samen hier. En dat geldt niet alleen voor de kinderen. Ook de leerkrachten werken intensief samen. Hier zijn geestdodende teamvergaderingen. Wel iedere dag leerpleinoverleg. Hierin bespreken mentoren het werk en de voortgang van de kinderen, maar ook het onderwijs. Samen invulling geven aan de thema’s. Passende leeractiviteiten bedenken bij de doelen. Het inrichten van de leerpleinen. En natuurlijk stemmen de mentoren overdag ook continu af, zoals we zien aan het stilteteken bij de wisseling van de rondes. Daarnaast werkt het team in ontwikkelteams aan grote vraagstukken. Je kunt je voorstellen dat het samenwerken in een snel groeiend team echt een uitdaging is. De mentoren die we spreken zijn positief over de samenwerking. Hier zijn we echt samen verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de kinderen en het onderwijs.

De bovenkamer

Boven in de school komen we in de teamkamer. Daar heb je een machtig uitzicht over de omgeving. Het voelt als een bovenkamer, waar het onderwijs wordt verbeeld, uitgedacht en overwogen. Na ons bezoek aan de leerpleinen praten we verder met Jan-Willem. Hij neemt ons mee in het veranderingsproces van de school. Van de start met een klein en bevlogen team, naar een volwassen organisatie. Over de uitdagingen die op hun pad kwamen en nog steeds komen. Zoals die enorme groei in leerlingen én teamleden in goede banen leiden. Over voortdurende verbetering van je onderwijs op de leerpleinen. Zo heeft op dit moment de drukte op leerplein 2 en het samenwerken op leerplein 3 onze aandacht. Maar ook het volgen van de leerontwikkeling van de kinderen blijft een uitdaging. Dit heeft geleid tot een versnellingsvraag over hoe je de vorderingen van de leerlingen in een digitaal portfolio kan vastleggen. We vragen ons af hoe dit onderwijs tot stand is gekomen. Waar de leider zijn inspiratie vandaan haalt om tot zo’n eigen schoolconcept te komen. Van collega’s én mensen van buiten, vertelt Jan-Willem: Martin Skelton, Michael Fullan en Robert Marzano maar ook verschillende experts die ons begeleiden bij het vertalen van goed onderwijs naar onze praktijk. Het is fantastisch dat we nu zo’n groot team hebben. Daarmee heb je veel kennis in huis. Maar hoe zet je die nuttig in voor de school? Dat is een boeiende vraag. We gaan het zien.

Met ons hoofd vol indrukken strijken we neer op een bankje voor de school. Voor ons lopen twee meisjes vrolijk huppelend de school uit. Ze zingen: ‘Zeg Roodkapje…’. Het thema Sprookjes dat we binnen hebben waargenomen, klinkt in de stemmen van deze kinderen door. We worden er stil van, zo natuurlijk vindt hier leren plaats!