Het dooit. Er ontstaat een kring in het ijs. Ik blijf er naar kijken. Hoe zal het verder gaan? De warme atmosfeer brengt een nieuwe beweging op gang. En zie daar, het water rimpelt weer. 

Zo gaat het ook met teams en hun onderwijspraktijk. Hoe haal je de spanning er uit en breng je beweging, ontplooiing op gang?

Laatst werd ik gevraagd om met leerkrachten van de bovenbouw van een basisschool in gesprek te gaan over het pedagogisch klimaat in hun unit. Ik kwam aan op het wisselmoment van verschillende vergaderingen. Ik zag leerkrachten druk in de weer van de ene ruimte naar de andere, met laptops op hun arm of mobieltje in hun hand. Op naar het volgende overleg. Eén voor één druppelden ze binnen. Geen woord werd gewisseld. Iedereen druk met checken van e-mails en verzenden van appjes. Als buitenstaander werd ik nauwelijks opgemerkt. Na een korte, doch vriendelijke begroeting, doken ze weer weg in hun apparaat. Ik vroeg me af: Gaat dit altijd zo hier? Is de werkdruk zo hoog dat er geen ontspanningsmoment meer mogelijk is? Of is hier meer aan de hand? Ik voelde spanning in het gezelschap en had de neiging om reuring te brengen in dit geheel. Een verrassende energizer? Meteen besefte ik dat een dergelijke interventie op dit moment bij dit team niet passend was. Ik koos voor een rustige en ontspannende start, waarin ik alle leerkrachten gelegenheid gaf om aan te komen op deze bijeenkomst. Gewoon een rondje voorstellen en verwachtingen. Maar ook gevraagd of er nog iets is wat hen tegenhoudt om aandachtig betrokken te zijn bij deze bijeenkomst. Nadat iedereen zich had uitgesproken en ik duidelijk had gemaakt hoe we te werk gingen, voelde ik de spanning zakken. Zij raakten een beetje gewend aan mij en ik aan hen.

Het ijs leek gesmolten. Gelukkig. We konden verder.

Ontdooien

Hoe breng je een team nader tot elkaar, betrokken bij de inhoud en klaar om met elkaar aan de slag te gaan? Voorzichtig en geleidelijk, zonder hardhandig het ijs te breken? In het voorbeeld hierboven heb ik de deelnemers gelegenheid geboden om aan te komen op de bijeenkomst. Daarbij de nodige tact ingezet om mensen op hun gemak te stellen. Wat kun je nog meer doen?

7 Ontdooiers

1. Verras eenieder met een bijzondere vraag. Er zijn veel voorbeelden te geven, zoals: Welk verborgen talent zou je nu willen openbaren? Stem de vraag af op het doel van de bijeenkomst en de veerkracht van het team. Op de website handige vragen, vind je allerlei voorbeelden. Je kunt de vragen ook in categorieën indelen zodat je de kennismaking doelgericht kan verdiepen. Heb je een team dat zich graag laat verrassen, deel dan de vragen uit en laat de mensen zelf uitkiezen aan wie ze de vraag stellen.
2. Noem 3 positieve ervaringen op deze dag. Met deze interventie komt iedereen in een positieve stemming. Vind je deze opdracht te algemeen? Richt de opdracht dan op thuis, werk of collega’s.
3. Laat mensen ‘aankomen’ en maak er een agendapunt van. Hiermee geef je de mensen gelegenheid om even om te schakelen. Letterlijk en figuurlijk aan te komen op de bijeenkomst. Soms zijn ze met hun gedachten nog ergens anders, of verwachten ze nog een telefoontje. Goed om daar bij stil te staan en daar transparant over te zijn. Dan pas kun je je hart en geest openen voor waar je nu met elkaar bij elkaar zit. Wissel verwachtingen uit.
4. Doe een mindfulness oefening zoals Time-Out & Check In: 3 Minuten Pauze. Doel van een mindfulness oefening is dat je je aandacht traint. Dat je bewust opmerkt wat er op dit moment gebeurt (om je heen en in jezelf) en hoe je daarop reageert. Zonder oordeel. Het voorkomt dat je je laat meeslepen met wat er gaande is. Het brengt rust in je hoofd en lijf. Wil je meer weten over mindfulness en zoek je uitleg bij oefeningen, dan is MindfulLife een geschikte site.
5. Begin met ‘dwarszitters’. Soms speelt er naast de bijeenkomst nog het nodige op de achtergrond waardoor emoties hoog zitten. Het gevaar is dan groot dat deze emoties het gesprek van de vergadering negatief gaan beïnvloeden. Met ‘dwarszitters’ geef je aan het begin van de vergadering ruimte om te luchten, het gedoe van je af te kletsen. Dat hoeft niet eindeloos. Geef een tijdslimiet aan.
6. Wissel van stoel. Vaak gaan mensen op dezelfde plekken zitten, naast dezelfde mensen. Met een wisseling van plek en gesprekspartner, kun je bestaande patronen doorbreken. Het is misschien even wennen, maar je zult zien dat even bewegen en de nieuwe positie verfrissend werkt.
7. Geef ‘denktijd’. Begin een agendapunt met 30 seconden tijd om over het thema na te denken, eventueel vergezeld met een startvraag. Met denktijd vooraf wordt de inbreng van mensen krachtiger. Denktijd kan gegeven worden voor het ophalen van bestaande kennis, bedenken van een vraag, innemen van een standpunt, leggen van een relatie tussen theorie en praktijk of het bedenken van ideeën.

Terug naar het team dat ik begeleid. Ik denk aan het vervolg. Welke ontdooiers zal ik volgende keer inzetten om het team te laten ontspannen en samensmelten? Hoe waarborg ik de veiligheid, zodat leerkrachten zich kwetsbaar op durven stellen en dieper gaan luisteren naar elkaar? Hoe komen we tot een positieve beweging in hun onderwijspraktijk?

Boeiende vragen. Die ga ik overdenken. Ik duik even onder het ijs.