Fijn dat jij er weer bent!

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

Het is bijna zover. Het nieuwe schooljaar gaat beginnen. Kinderen, (ouders) en leraren ontmoeten elkaar weer na een lange vakantie. Het voelt allemaal nog onwennig. Maar als de leraar iedereen welkom heet en zijn/haar vertrouwen in de groep uitspreekt,  dan valt voor de meeste leerlingen de spanning weg.

Veel scholen maken van de start van het schooljaar een groepsvormend gebeuren. Met de intentie een goede sfeer te scheppen waarin leerlingen optimaal met elkaar kunnen leren en samenwerken. Om de groepsvorming schoolbreed invulling te geven, maken scholen vaak afspraken over de manier waarop de kinderen ’s ochtends begroet worden. Een wezenlijke routine om uiting te geven aan ‘Fijn dat jij er (weer) bent!’. En hoe zit dat bij jou/jullie? Hoe ga jij volgende week de kinderen begroeten? Hoe maken jullie als team duidelijk dat alle kinderen welkom zijn? Hoe lang kijk jij de kinderen aan als je ze begroet? Vragen om te overdenken. In deze blog doe je inspiratie op voor een warm welkom in het nieuwe schooljaar.

Begroeten als routine

Een paar maanden geleden deed ik een interessante ervaring op. Ik was op een school die ik begeleid bij het realiseren van een optimaal schoolklimaat. Hier worden de kinderen elke ochtend in de hal begroet door een groep leerkrachten. Deze dag zou ik observeren in de school. Omdat ik al vroeg in de ochtend aanwezig was, werd ik uitgenodigd om mee te doen aan het dagelijkse welkomstritueel. Ik voegde me tussen de leerkrachten in de hal. We stonden op een rijtje. De eerste leerling kwam vrolijk binnen, keek de rij aan, gaf de eerste leraar een hand, toen de volgende, en tot mijn verrassing mij ook. Dat gaat gemakkelijk, dacht ik. Het volgende meisje kwam bedremmeld binnen, gaf mijn buurman een hand, en bij mij aarzelde ze even. Ik zei vriendelijk goedemorgen, ze mompelde terug. Ik gaf haar een glimlach en ik kreeg er één terug. Hoe mooi is dat, om alle kinderen een Fijn-dat-je-er-bent-boodschap te geven. Ik kon merken dat het voor iedereen heel gewoon was om elkaar zo te begroeten. Prettig voor iedereen en voor leraren een moment om het gemoed van leerlingen te peilen. En dan te weten, dat dit schoolteam grote moeite had met het implementeren van deze routine. Veel leraren geloofden niet in de werking van deze afspraak. Maar toen ze het eenmaal allemaal deden, ervoeren ze het positieve effect ervan.

Magische tussenruimte

Terwijl ik me verbaasde over het fijne gevoel dat de ontmoeting met de kinderen mij bracht, vroeg ik me ook af: Wat maakt dat ik zo gegrepen wordt door het contact met een kind? Waarom heb ik zo’n behoefte om na de vakantie weer mensen te zien, zoals mijn vader die achterbleef. En breder: Wat gebeurt er eigenlijk precies als mensen elkaar aankijken, in die tussenruimte van mens tot mens? Er wordt nog wel eens gezegd: De ogen zijn de ramen van de ziel en fungeren als een poort tussen wat wij zien en wat wij voelen. Doorredenerend, als ik na de vakantie mijn vader te zie, krijg ik via zijn ogen een doorkijkje in zijn gevoelens, mogelijk van eenzaamheid of gemis? Diep in de ogen kijken kan dus veel informatie opleveren en heel intiem zijn. Ik kan me voorstellen dat mensen het lastig vinden om hun ziel bloot te leggen in het contact. Confronterend ook. Of bedreigend, zoals het kwetsbare meisje op die ene school mijn eerste blik mogelijk heeft ervaren.

Aandacht voor elkaar

Begroeten is een moment van aandacht voor elkaar. Dat kan heel intens zijn. Laatst kwam ik dit filmpje weer eens tegen via een bericht op Linkedin: Look beyond borders. Hoewel ik het filmpje al kende was ik opnieuw ontroerd. Wat een sterk gevoel van verbondenheid ontstaat er als twee mensen uit verschillende werelden elkaar 4 minuten lang aankijken! Het bericht kreeg vele likes en diverse commentaren zoals: ‘mooi, prachtig, hoopvol, hier word ik blij van’. Ik vroeg me af: Als we met z’n allen deze blik van verbinding zo waarderen, waarom passen we dit niet dagelijks toe, hebben we letterlijk meer oog voor elkaar? Elke leraar begroet zijn/haar leerlingen. Maar hoe intens doe jij dat? Wat zien we in de blik van een ander als we elkaar begroeten?

Doe het eens anders

Op veel Vreedzame Scholen staan de leraren ’s ochtends bij de klasdeur om de kinderen met een handdruk te begroeten. Een goede gewoonte. Ik heb het altijd zeer gewaardeerd. Tot ik het volgende filmpje tegenkwam, klik op foto.

Je ziet in dit filmpje jonge kinderen elkaar begroeten. Het levert schattige beelden op. Ik word erdoor geraakt en jij vast ook. Vervolgens zie ik ook de meerwaarde van de onderlinge begroeting: versterking van de band tussen leerlingen.

Past dit niet uitstekend bij een school die de leerlingen bewust maakt van hun eigen rol in het groepsproces? Of bij jouw doel om het contact tussen de kinderen te intensiveren? Ik ken geen enkele klas in Nederland die elkaar zo begroet. Durf jij het experiment aan in jouw school? Laat het me weten hoe dat bevalt.

 

 

Samen Vreedzaam opvoeden

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

Op het nippertje kom ik de kapel binnen. ‘Kom erbij Saskia’. Verrast door de persoonlijke begroeting van de voorzitter,  schuif ik stilletjes aan bij de andere Vreedzame professionals. Terwijl mijn hoofd nog uitraast, voel ik langzaam de heilige grond onder mijn voeten. Ik ben er. Ik voel me welkom.

Op 19 januari bezocht ik het netwerk Vreedzame School/Wijk. In het prachtige oude klooster Mariënhof in Amersfoort kwamen zo’n 80 professionals bijeen om elkaar te leren kennen en te inspireren. Het thema was: polarisatie en radicalisering. Een ingewikkeld fenomeen. Iets wat je niet de kop moet indrukken. Maar samen, met de jongeren zelf en in een pedagogische coalitie, aan moet gaan. Alleen op deze manier kunnen jongeren een gezonde identiteit ontwikkelen. Aldus Stijn Sieckelinck, onze wijze gast van vandaag.

Verbinden en overbruggen

Voor het eerst waren wij, als Vreedzame School trainers en/of Vreedzame Wijk trainers/adviseurs, bij elkaar. 80 Mensen met 1 missie: scholen, instellingen, wijken en overheden helpen bij het nemen van verantwoordelijkheid voor een goede opvoeding, onderwijs in sociale vaardigheden en democratisch burgerschap. Wat een kracht gaat daar van uit! Programma’s van De Vreedzame School en De Vreedzame Wijk vormen de basis voor het vormen van een betrokken gemeenschap. Daarin staat concreet hoe je kinderen en jongeren leert samenleven, zoals: oog en oor hebben voor elkaar en conflicten oplossen door het uit te praten.

Als professionals dragen we uit dat kinderen en volwassenen elkaar nodig hebben om als individu uit te groeien tot een zelfbewust en verantwoordelijk mens, en samen een betrokken gemeenschap te vormen. We noemen dat VERBINDEN. Daarnaast weten we dat iedereen verschilt van elkaar, van mening of achtergrond. Deze verschillen moeten we OVERBRUGGEN, volgens Stichting Vreedzaam.

Serious game

Ook al begeven we ons op een heilige plek, een beetje vermaak mag er zijn. Met z’n allen spelen we de serious game Vriend & Vijand in de klas van Critical Mass. We zoomen in. Een conflict tussen jongeren dat langzaam uit de hand loopt als ze elkaar aanvallen op hun achtergrond. Grove taal, vijandige blikken, stemverheffing,….De film wordt stopgezet. Wanneer zou jij ingrijpen? Nadat we gestemd hebben met onze smartphone, zien we het resultaat in een grafiek verschijnen. We bespreken de antwoorden en onderzoeken het waarom. Dat is interessant! We beseffen dat iedereen wel eens betrokken is bij een dergelijke ruzie. Als docent wanneer je in de gang van de school zo’n groepje jongeren aantreft, of als burger in de trein naast je. Ze vragen met hun agressieve interactie de aandacht op. Je wacht even af, probeert het te volgen. Maar op een gegeven moment gaan je tenen ervan krommen en sta je in de startblokken om in actie te komen. Maar ja, wat zeg je en wat doe je dan? Dat is nog niet zo eenvoudig. Ik kan me best voorstellen dat je uit angst voor represaille of handelingsverlegenheid niet durft in te begrijpen. Maar gelukkig durven de meesten in de zaal dat wel. Vooral de Vreedzame Wijk trainers lijken er bedreven in. Zij spreken de jeugd met duidelijke taal direct aan. En geloof maar dat dat werkt!

Radicalisering

Het is een eer om Stijn Sieckelinck te mogen ontvangen. Als onderzoeker en pedagoog houdt hij zich al jaren intensief bezig met radicalisering bij jongeren. Wat is dat nu precies, radicalisering? Volgens Wikipedia is radicalisering het proces waarbij de gedachten en gedragingen van een persoon of groep extremer worden en in toenemende mate afwijken van de gangbare norm in de cultuur, waardoor de persoon of groep geneigd is extremistische daden te plegen. Het individu of de groep vervreemdt steeds meer van de maatschappij en kan daarna steeds meer neigen naar het uitvoeren van zijn gedachten, een extreme vorm van deviant gedrag.

Een bijzonder ingewikkeld vraagstuk, al zegt Stijn het zelf. Hij begint zijn verhaal met de uitspraak van zijn dochter (8 jaar) die voor het eerst naar een Vreedzame School gaat en thuiskomt met haar verhaal. Ze beschrijft haar nieuwe school zo:

‘Heel de wereld is er bij elkaar. Ik hoef niet meer op reis. Volgende vakantie ga ik gewoon naar school’

 

Hoe treffend is dit! Stijn vervolgt: Wij zien als volwassenen niet alleen het mooie, maar ook de lastige kwesties van een multiculturele school. Om radicalisering te lijf te gaan, moeten we luisteren naar jongeren en hen bevragen op hun idealen. Hun ideeën zijn immers nog in ontwikkeling en beïnvloedbaar. Deze jongeren zijn op zoek naar zingeving, houvast en een eigen identiteit. Help ze daarom bij dit zoekproces.

 Samen opvoeden

We zullen slimme manieren moeten bedenken om jongeren te zien/horen en mee te nemen in de democratische principes, geeft Stijn aan. Dat vraagt een zekere fijnzinnigheid in de omgang met jongeren. Opmerken waar gevoelens, gedachten en vertrouwen of wantrouwen zit. Stijn heeft in zijn laatste boek Reradicaliseren zijn ideeën over een aanpak verwerkt in concrete thema’s en lessen. Zijn overtuiging is dat opvoeders en leerkrachten samen kunnen optrekken in een pedagogische aanpak en een aansprekend gezag kunnen opbouwen zodat de jongeren een gezonde identiteit ontwikkelen.

Met andere woorden:

‘Kinderen hebben wortels en vleugels nodig om te groeien’

 

 

 

 

 

 

 

 

Tot slot nodigt Stijn ons uit om samen na te praten over een aantal prikkelende vragen. Ze houden me nog steeds bezig. En daarom deel ik ze graag met jullie. Om over na te denken en uit te wisselen met je naaste opvoeder.

  • Wie zit er in jouw pedagogische coalitie?
  • Wat krijgen vooral de jongens tekort van thuis? En van school?
  • Ik had als kind ook graag op een Vreedzame School gezeten. Waarom wel/niet?

 

Ben jij op zoek naar een pedagogische aanpak die opvoeders op school, thuis en in de wijk met elkaar verbindt? Laat het me weten. Ik help je graag verder.

 

 

Van een puzzel naar een parel van een les

Geplaatst op Gepubliceerd door Saskia van Dongen

“Ja, dat wil ik ook!” roepen de kinderen als ze het voorbeeld van de onderwijsassistent en een leerling zien. De kinderen zitten samen met de juf in een kring. Ze popelen om aan de beurt te komen. Het eerste tweetal mag beginnen. Ze rennen van enthousiasme. Als de muziek stopt, staan ze stil. Ze begroeten elkaar en geven elkaar een hand. De juf geeft met een stralende lach een opsteker. “Bijna goed”, zegt ze waarop ze de kinderen aanmoedigt elkaar daarbij nog aan te kijken. Er volgt een snelle blikwisseling en een smile op het gezicht van de kinderen. De leerkracht kijkt het tweetal met een tevreden blik aan en steekt haar duim op. Goed gedaan! We volgen een les van De Vreedzame School. De juf leert de kinderen hoe je elkaar begroet, als opstap voor het leren oplossen van conflicten. De manier waarop deze leerkracht de les geeft, raakt ons. De toewijding en precisie van deze leerkracht zie je terug in het leerplezier van de kinderen. Dit was een parel van een les. Zo’n parel tover je niet zomaar tevoorschijn. Hier schuilt vast een puzzel achter.

Lesgeven is puzzelen

Op het eerste gezicht lijkt het lesgeven bij deze leerkracht als vanzelf te gaan. Maar het tegendeel is waar. Achter deze les schuilt een lange, intensieve periode van leren. Een periode waarin de leerkracht regelmatig op haar lessen reflecteert en op basis daarvan haar lessen verbetert. De cyclus van Korthagen doemt in mij op. Ik vraag me af: Hoe vaak heeft deze leerkracht deze leercyclus al doorlopen? Wat zijn de belangrijkste dingen die zij geleerd heeft in haar lessen? Welke rol hebben haar collega’s gehad hierbij? Hoe meer ik mij verdiep in deze leerkracht: Miriam, hoe meer bewondering ik voor haar krijg. Haar verhaal, haar puzzel maakt haar les pas echt interessant!

Het verhaal van Miriam

Miriam is dit schooljaar gestart op een SBO-school. Ze moest dus in korte tijd de kinderen en de school leren kennen. Daarnaast was De Vreedzame School ook nieuw voor haar.  Miriam heeft zich er helemaal in verdiept en keer op keer geprobeerd de lessen te geven volgens de bedoelingen van de makers. Daarbij moest ze goed afstemmen op de jonge kinderen in haar groep, die allemaal speciaal zijn en extra ondersteuning nodig hebben. Je ziet nu al, 8 weken verder, dat Miriam de kinderen met haar spannende opening nieuwsgierig en alert maakt. Instructies bouwt ze stap voor stap op door voordoen, samendoen en nadoen. Wanneer de kinderen denken dat ze het kunnen, durven ze het ook te proberen. Op deze manier ervaren de kinderen succes en bouwen ze vertrouwen op om nieuwe dingen te leren. Voor het aanleren van routines zoals ‘een kring maken van jongen/meisje/jongen/meisje’, neemt ze de tijd. Ze roept een voor een de kleuters bij zich in de kring door zijn/haar naam te noemen en de naam te noemen van de kleuter waar hij/zij naast komt zitten. Miriam vindt zelf dat ze wel heel veel structuur geeft, maar ziet ook dat de kinderen het nodig hebben. Het doet haar goed te horen dat de kinderen in de volgende groep (3/4) meer zelfstandigheid krijgen in het maken van een kring. Deze leerkracht roept twee of meer kinderen tegelijk op. De kinderen mogen zelf hun plek kiezen, mits de kring voldoet aan het criterium: jongen/meisje/jongen/meisje.

Miriam kan nu een veilig klimaat bieden aan de jongsten van de school. Haar doel is dat De Vreedzame School meer in haar ‘genen’ komt. Dat ze de uitgangspunten en de geleerde kennis en vaardigheden toepast gedurende de hele dag. Ik weet zeker dat zij daarin gaat slagen. Sterker nog, met haar les is ze een inspiratiebron voor de rest van haar team.

 

Benieuwd naar De Vreedzame School?

De Vreedzame School is een programma voor het leren van sociale competenties en democratisch burgerschap voor (speciale) basisscholen. En eigenlijk is het meer dan dat. Met dit programma kun je werken aan een school als leer- en leefgemeenschap, waarin kinderen en volwassenen gehoord en gezien worden en conflicten worden opgelost via win-win. Een gemeenschap waarin ieder verantwoordelijkheid neemt voor zichzelf en anderen, waarin samen beslissingen worden genomen en mensen openstaan voor verschillen. Voor de meeste scholen is de uitdaging: hoe komen we tot zo’n gemeenschap waarin respect en verantwoordelijkheid centraal staan? Of, hoe kunnen we de uitgangspunten van De Vreedzame School in ons dagelijks handelen integreren? Dit vraagt jarenlange training, samenwerking en focus.

Kinderen krijgen elk jaar 40 Vreedzame Schoollessen voor de kinderen van groep 1 t/m 8 zijn gericht op de volgende thema’s.

1.  We horen bij elkaar – groepsvorming (10 lessen)
2. We lossen conflicten zelf op – conflicthantering (6 lessen)
3. We hebben oor voor elkaar – communicatie (6 lessen)
4. We hebben hart voor elkaar – gevoelens (6 lessen)
5. We dragen allemaal een steentje bij – verantwoordelijkheid (4 lessen)
6. We zijn allemaal anders – diversiteit (6 lessen)