Saskia van Dongen

Ken je dat? Dat je met iets bezig bent waar je niet meer mee kan stoppen omdat het zo leuk is? Dat had ik afgelopen week met het tekenen van vogeltjes. Het was een opdracht uit de Tekenvierdaagse waar ruim 2000 mensen via een Facebook groep online verbonden, zich kostelijk mee vermaakt hebben. Je moest van mislukte krabbels een vogeltje maken, door een voorstelling te maken van een vogel, en vervolgens een oog, snavel, staart en poten aan de tekening toe te voegen. En zie daar, de vogel is geboren. Hoe meer je er maakt, hoe grappiger ze worden. En als je afkijkt bij andere tekenaars zie je nog meer schattige, gekke en wilde vogels. Hoe inspirerend is dit!

Tekenen om je idee te communicer en

Tekenen is niet alleen leuk om te doen, maar ook een effectieve manier om je idee te communiceren. Een aantrekkelijk alternatief voor lange monologen of saaie powerpoint presentaties. Je hoeft geen ster te zijn in tekenen. Het gaat immers om het leren van basisvaardigheden die iedereen kan leren en het representeren van je idee. Zo leerden we in de Tekenvierdaagse dat je met basisvormen, het visuele alfabet, alle figuren kan tekenen die je wilt. Concrete dingen zoals een boek, een kopje, maar ook abstracte begrippen zoals: samen, doelstelling, vooruitgang. Dit laatste is natuurlijk moeilijker, maar door uit te proberen en te kijken naar figuren van anderen, ontwikkel je je eigen stijl. Vervolgens leer je met gebruik pijlen, kleur en schaduw (de samenstelling) van je figuren, en daarmee je boodschap, nog krachtiger te maken. Op deze manier leer je stap voor stap begrijpend tekenen.

Tekenen, een speelse bezigheid

Als kind tekende ik graag. Een kleurrijke fantasiewereld van wasco op grote vellen papier. Of dieren en poppetjes op kladpapier. Misschien ken je het nog wel, zo’n dik kladblok waarop je eindeloos kon oefenen, fouten maken, en weer opnieuw proberen. Op de middelbare school was tekenen een aangename bezigheid tijdens de lessen als ik me verveelde. Vele hoeken van blaadjes in mijn schriften zijn versierd met bloemetjes en Perzische tapijtjes. Gaandeweg ben ik minder gaan tekenen en raakte ik de vaardigheid kwijt. En erger nog, ik ontwikkelde een zekere schroom om te tekenen. Gewoonweg omdat ik het niet meer zo goed kan als vroege. Ik werd kritischer en durfde geen fouten meer te maken. Dat is jammer, want ik wil er wel iets mee. In mijn werk ben ik dagelijks bezig met het inzichtelijk maken van problemen, en bedenken en presenteren van oplossingen. Dat kan toch ook met plaatjes! Nu ik weer met tekenen begonnen ben, ervaar ik het speelse kind weer in mij. Ik krijg weer plezier en durf weer buiten de lijntjes te tekenen.

Leerprincipes

Veel mensen, en ik dus ook, ervaren een drempel om te tekenen. Stap daar overheen, doe het gewoon. Dat is gemakkelijk gezegd. Hoe krijg je dat nu echt voor elkaar? Met de leerprincipes van De Betekenaar:

• Deelnemers werken aan een gezamenlijk doel: beter leren communiceren m.b.v. tekeningen, oftewel begrijpend tekenen.
• Eenvoudig en uitnodigende instructies via een filmpje: Na dag 1 over visueel alfabet denkt iedereen: ‘Oooh, dit lukt me wel’.
• Samen oefenen in een Facebook groep: Tekenaars kijken de kunst bij elkaar af, en proberen dingen uit die ze bij anderen hebben gezien. Dat werkt inspirerend.
• Speelse oefeningen: na de opdracht van het tekenen van vogeltjes uit een krabbel, was iedereen enthousiast. Er werden talloze vogeltjes gedeeld op Facebook, de een nog gekker dan de andere. We bleven aan de gang en konden er niet meer mee stoppen. Zo stimulerend was het.
• Oefenen: om een goede tekenaar te worden moet je vele uren tekenen. Zo komen de figuren in je motorische geheugen en ontwikkel je een eigen stijl. Met specifieke technieken maak je je tekeningen nog krachtiger.
• Fouten maken: bij oefenen hoort fouten. Bekijk ze met een glimlach, onderzoek hoe het anders, beter had gekund, en probeer opnieuw of maak er iets anders van. Wist je dat de tekeningen in de Facebook groep met de meeste oefening, fouten en verbeteringen, de meeste likes kregen? Mensen waarderen het als je je kwetsbaar opstelt.
• Afkijken bij anderen: Het is prettig om te zien dat je niet de enige bent die zit te ploeteren. Daarnaast zie je hoogstandjes van talentvolle tekenaars. Wat maakt deze tekeningen in je los? Schrikt het af en ondermijnt het je eigenwaarde, of voel je je uitgedaagd ervan te leren? In de Facebook groep kun je ook feedback geven op elkaars tekeningen. Dat werkt heel bemoedigend.
• Geef je vaardigheid door. Vele deelnemers zijn zo enthousiast geworden dat zij anderen, hun partner, klas of kinderen, hebben aangestoken met het tekenvirus. Als we zo doorgaan, krijgen we heel Nederland aan het tekenen.

Met deze ervaring van afgelopen week, weet ik het zeker: Tekenen is een leuke bezigheid en een krachtig middel om te communiceren. Ik ga ermee door. Dus kijk niet op als ik onder de vergadering vogeltjes teken of mijn ideeën communiceer met tekeningen. Daarmee oefen ik mijn vaardigheid en verleid ik jullie hetzelfde te doen.

Ook het werken in een sociale online leeromgeving kan motiverend zijn. Dat bleek in deze cursus. Ben je op zoek naar een manier om het leren in een gemeenschap, online en offline, tot een succes te maken? Dan kun je bij ons terecht. We geven training, coaching en advies m.b.t. belangrijke didactische principes: het opbouwen van een eigen portfolio, het maken van betekenisvolle opdrachten en geven van feedback waar je anderen mee vooruit helpt. In de Proeverij, kun hiermee kennis maken. Daarnaast integreren we effectieve manieren van samen leren in al onze cursussen.

 

Wat heb ik hier lang naar uitgekeken. De terugkomdag ICOR, een ontmoeting van oud-deelnemers van de opleiding I-coördinator. Vorige week was het zover. Het werd een warm weerzien. Zoveel te vertellen. Over allerlei onderwijsprojecten: Van Snappet, iPad en gepersonaliseerd leren tot brede onderwijsvernieuwing met prachtige titels zoals Wonderwijs. En natuurlijk ook over het weerbarstige innovatieproces. Mede dankzij deze I-coördinatoren zijn onderwijsvernieuwingen als raketten de lucht in gegaan en hoog gehouden. Lees hieronder een verslag van deze middag.

 

Innoveren = versnellen en vertragen

‘De tijd vliegt, en wat is er ondertussen veel gebeurd, ik kan het niet meer bijhouden’. Deze woorden vliegen in het rond als we het onderwerp tijd aansnijden. We leven in een snel veranderende wereld. En als je niet oppast, staan we de hele dag in verbinding met anderen en de daarmee samenhangende informatiestroom.  Hoe kunnen we meegaan in de stroom zonder dat we onszelf of elkaar hierin verliezen? Hoe kunnen we rustmomenten inbouwen die ons helpen informatie te verwerken om daarna met hernieuwde energie mee te doen? Bij innoveren is het belangrijk dat je wijs omgaat met tijd.  Dat je het tempo zelf bepaalt. Versnellen waar het kan, vertragen als het moet. Of zoals Rotmans het in zijn lezingen verwoordt: ‘Wie wezenlijk wil veranderen moet eerst tot stilstand komen’.

De introductie van het thema tijd roept allerlei beelden op. Bij versnellen denken we aan: nieuwe onderwijsideeën bedenken, gedachtesprongen maken, nieuwe dingen uitproberen, elkaar inspireren en in een flow zijn met je team. Daarnaast is het nodig om af en toe stil te staan bij het proces:  momenten van reflecteren en onderzoeken. Doen we wat we voor ogen hadden, en komen we daadwerkelijk dichter bij onze moonshot? Verdiepende gesprekken voeren over wat leerkrachten motiveert of tegenhoudt om anders te werken? Stilstaan bij jezelf. Hoe ga ik om met moeilijke situaties? Als het programma niet loopt zoals verwacht, hoe maak ik er dan toch een zinvolle les/bijeenkomst van? Welke alternatieven heb ik in de pocket als we geen verbinding hebben met internet?

Inspiratie opdoen met innovatieverhalen

Aan de hand van een poster, beeld of filmpje vertellen de deelnemers elkaar hoe de innovatie op hun eigen school na het afronden van de opleiding I-coördinator is verlopen. Deze ronde levert veel herkenning en inspiratie op. De verhalen raken de kern van het innovatieproces.

Waar draait het om?

Hoe houd je de innovatie gaande in je team? Patrick: ‘We hebben kwaliteitskringen opgezet, en zijn enthousiast bezig. Maar je kunt je afvragen of dit ook de dingen zijn die passen bij onze droombeelden of moonshot die we destijds samen hebben geformuleerd. Het zou goed zijn om hier nog eens bij stil te staan.’

Leuke nieuwe experimenten, maar hoe slaat dit aan bij de kinderen? Alfred: ‘We zijn met prachtige projecten begonnen in het kader van personalisering zoals iPad en Muiswerk. Maar, kijkend naar de kinderen, waren we niet tevreden. Te veel kinderen waren niet gemotiveerd of vertoonden zelfs disruptief gedrag. Maar dat hadden we niet gewild! We gingen op zoek, hoe kan het anders? Gaandeweg ontdekten we dat  kinderen meer moeten bewegen, dat we bewegen kunnen koppelen aan cognitieve vaardigheden zoals rekenen en taal. Meer aandacht voor samen bezig zijn, door samen te eten en samen te leren en 2x per dag een rondje in de groep: hoe sta je erbij? Daarnaast laten we kinderen meer bepalen wat ze leren door eigen leervragen te stellen’. In een filmpje wordt duidelijk met hoeveel plezier kinderen en leerkrachten leren en met elkaar optrekken. Dit is onderwijs waar we van smullen. Zowel gepersonaliseerd onderwijs in niet-cognitieve vakken, als aandacht voor persoonsvorming en burgerschap, Aardig-Vaardig-Waardig zoals het op deze school heet, naar het voorbeeld van Ons-Onderwijs2032. Door stil te staan wordt duidelijk dat de onderwijsvernieuwing breder moet worden opgepakt.

Wat is je eigen rol in de innovatie? Wat is belemmerend en wat is bevorderend voor je eigen ontwikkeling en die van de innovatie op je school? Marc; ‘Ik heb ervoor gekozen om mij volledig te wijden aan het iXperium. Ik ga mijn klas missen, maar op deze manier kan ik innovatie echt mogelijk maken’. Judith: ‘We werken met een klein team goed samen met een directeur die ons stimuleert, en gaan daarom als een speer’.

Ander onderwijs, wat betekent dit voor leerlingen en leerkrachten? Dit schooljaar wordt op Lichtenbeek geëxperimenteerd met een Innovatielab. Veel klassen hebben al een bezoek gebracht. Lidi: ‘Met het innovatielab wordt innovatie heel concreet en mijn rol als I-coordinator duidelijk. Als leerkrachten met eigen ogen zien hoe betrokken de kinderen zijn bij de activiteiten in het innovatielab, raken ze gemotiveerd om nieuwe dingen uit te proberen’. Zie foto Ontdeklab uit een blog van Lidi Schepers. Net zoals op Lichtenbeek concrete ruimte en materialen de magneet is voor vernieuwing, wordt in Arnhem met maakonderwijs het onderwijs nieuw leven ingeblazen. Ron: ‘Het is fantastisch om te zien hoeveel er mogelijk is als je met zoveel verschillende materialen slimme oplossingen mag maken.’

Team in een stroomversnelling: Lieke laat trots het artikel zien in Frappant, waarin de veranderingen op haar school staan beschreven. ‘Met ons project Verwonderwijs zie ik dat het team in een flow komt door samen nieuw onderwijs te ontwerpen. We integreren vakken en vaardigheden zoals wereldorientatie, expressie en 21ste eeuwse vaardigheden tot een eigentijds onderwijsaanbod. We weten nog niet precies waar we precies uitkomen, maar we zijn enthousiast en gaan ervoor!’

In verbinding blijven

Met de gedeelde innovatieverhalen voelen deelnemers zich verbonden met elkaar. Leuk zo’n bijeenkomst, maar hoe houden we contact en blijven we elkaar voeden op een gemakkelijke manier? We maken een community aan op Google+ en delen onze ervaringen daar verder. Maar natuurlijk niet zonder elkaar ook weer een keer real life te ontmoeten. We verheugen ons nu al op de volgende terugkomdag.

Trots sluiten we de bijeenkomst af. Dankzij deze I-coördinatoren zijn de onderwijsvernieuwingen  als raketten de lucht in gebleven. Op weg naar een betere toekomst voor de kinderen.

Benieuwd naar de inmiddels geaccrediteerde cursus Onderwijskundig I-coördinator? Neem een kijkje op de website van Marant.