februari 2015 – Saskia van Dongen

Samen op de bank, apart aan het woord

Het is vermakelijk om te zien hoe Marc Dullaert en Micha de Winter stijf en recht voor zich uitkijkend, naast elkaar op de bank bij Jinek hun verhaal vertellen. Je verwacht dat ze gaandeweg het gesprek meer begrip ontwikkelen voor de standpunten van elkaar en vanuit begrip en inzicht toenadering zoeken. Maar dat gebeurt niet. Zij blijven bij hun eigen standpunten, dat is jammer.

Marc Dullaert spreekt over honderden anti-pestmethoden. Het is volgens hem onbegrijpelijk dat scholen hieruit zelf kunnen kiezen, en zelfs gewoon doorgaan met het gebruik van niet-effectieve methoden. En dan nog wel met de veiligheidsmeter van de inspectie in het vooruitzicht. Hoe kan dat in Nederland?

Micha de Winter reageert stellig dat hij het hier niet mee eens is. Scholen zijn autonoom in didactische keuzes. De meeste scholen zijn zich bewust van het pestprobleem en kiezen een aanpak die bij hen past. Dat is op zich goed. Een methode helpt maar voor een deel. Je hebt gewoon goede scholen nodig om kinderen te leren met elkaar om te gaan. Een goed programma op een slechte school werkt ook niet. Het gaat om de schoolomgeving. De aanpak van pesten hoort in de DNA van de school te zitten. Van jongs af aan leren met respect met elkaar om te gaan. Thuis, maar vooral op school, waar kinderen andere mensen ontmoeten die anders denken en doen.

Het onderzoek naar de effectiviteit van anti-pestmethoden wordt vervolgd. Een van de effectieve methoden: De Vreedzame School, zal in de tweede ronde niet meegenomen worden. Micha de Winter: Heel simpel, omdat De Vreedzame School geen anti-pestmethode is, het is veel meer. En gelijk heeft hij, je zou De Vreedzame School onrecht doen door het etiket anti-pestmethode erop te plakken. Het is een totaalaanpak, gericht op sociaal emotioneel leren en democratisch burgerschap.

Micha de Winter: “De aanpak van pesten hoort in de DNA van de school te zitten.”

Weg met de versnippering

Scholen worden overspoeld met programma’s op gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling en gezond gedrag. Hoe kom je van je slechte leefgewoonten (verslavingen, stilzitten, stress) af en hoe word je een positief en sociaal mens? Allemaal goed bedoeld, en misschien helpt het. Voor even. De interventies worden op elkaar gestapeld. Het totaal wordt ervaren als een grote last.

Ik kom deze versnipperingen vaak tegen in de praktijk. Bijvoorbeeld een school waar we herhaaldelijk gevraagd worden voor een pestprotocol, een methode sociaal-emotionele ontwikkeling of verbetering van het pedagogisch klimaat in de school of klas. Dan blijken losse interventies op termijn niet te werken. Het is verloren energie. Scholen en kindcentra zijn gebaat bij een integrale doorlopende aanpak op gebied van sociaal-emotioneel leren. Ook wel ‘whole school approach’ genoemd. Het is een hele investering, maar zeker de moeite waard. Vooral als je bedenkt hoe waardevol sociale vaardigheden, zelfsturing en burgerschap zijn in deze 21e eeuw.

Het gemakkelijkst is om als basis een bestaande, brede en gestructureerde aanpak zoals De Vreedzame School te nemen. Bij deze aanpak leren kinderen vanuit een grondhouding van respect en verantwoordelijkheid voor jezelf en elkaar, goede keuzes te maken in hun leven. Je kunt natuurlijk ook een eigen visie op sociaal emotioneel leren ontwikkelen en van daaruit een totaal aanpak samenstellen die voor kinderen en alle betrokkenen van betekenis is. Een hele uitdaging om samen aan te gaan. Wie durft?

Meer lezen?

Het ziet er naar uit dat het ontwikkelen van een integrale en doorlopende aanpak van sociaal-emotionele ontwikkeling voor het primair onderwijs een duidelijke meerwaarde heeft voor gezondheid en schoolprestaties van kinderen. Zo luidt de conclusie van het onderzoek door Pharos en Trimbos Instituut, getiteld: Sociaal-emotionele ontwikkeling in het primair onderwijs. Een doorlopende integrale aanpak? Een mooi uitgangspunt voor beleidsontwikkeling.

De onderwijsinspectie heeft steeds meer oog voor de sociale kwaliteit van het onderwijs. Lees op de website van de inspectie hoe sociale veiligheid in het toezichtkader is opgenomen.

Via de website van het NJI kun je het rapport met alle beoordeelde anti-pestprogramma’s downloaden.

De beelden van de bestorming van het kantoor van Charlie Hebdo staan nog op mijn netvlies. Ik zie mijzelf nog staan in de menigte bij de stille demonstratie op Plein ’44 in Nijmegen. In de regen, onder paraplu’s verbroederd naast elkaar. Steun betuigen aan de slachtoffers. De burgemeester spreekt zijn verontwaardiging uit en roept alle mensen op de pen omhoog te steken als teken van vrijheid van meningsuiting: Het woord blijft. Het is inmiddels is een maand verder. De gemoederen zijn tot bedaren gebracht. Een goed moment om ons te bezinnen op de vraag hoe we kinderen kunnen leren wat het betekent om te leven in een democratische samenleving. Ik ga in gesprek met Henk van der Weide over zijn vreedzame school de Ibn-I Sinaschool in Arnhem.

Wat kunnen kinderen leren van de aanslag in Parijs?

In de nieuwsbrief van De Vreedzame School staat het volgende:

De aanslag in Parijs zet de discussie over de grondwaarden van een democratie op scherp. Het was – hoe verschrikkelijk ook – een gebeurtenis die vraagt om een pedagogische reactie, en het vormt een gelegenheid om met de leerlingen het leven in een democratie te bespreken. Dat betekent niet: elkaars standpunten aanhoren, vervolgens roepen dat we vrijheid van meningsuiting hebben, en het daarbij laten. Het betekent ook kinderen hun mening laten onderbouwen, onderzoek laten doen, kritisch leren omgaan met informatiebronnen, vervolgens opnieuw met elkaar bespreken, tot er een dieper inzicht ontstaat in de betekenis van het op een democratische wijze met elkaar omgaan in een pluriforme samenleving.

Hoe gaan scholen om met radicalisering?

Veel scholen hebben aandacht besteed aan deze gebeurtenis en de dialoog met kinderen (en ouders) gevoerd over vrijheid van meningsuiting. Hoe hebben zij dat precies gedaan? En hoe zorgen zij er voor dat de dialoog niet stopt, maar voortdurend gaande blijft? Afgelopen weken heb ik tijdens mijn schoolbezoeken hiernaar gevraagd. Zo kwam ik in gesprek met de coördinator brede school van Klarendal/St. Marten, een multiculturele wijk in Arnhem. In deze wijk wordt vanuit de brede school gewerkt aan een gezamenlijke pedagogische aanpak op basis van democratisch burgerschap en gezamenlijke verantwoordelijkheid. De coördinator brede school vertelde over het brede schooloverleg, vlak na de aanslag. Daarin hield Henk van der Weide, directeur van Islamitische basisschool Ibn-I Sina, een indrukwekkend verhaal. Dat was de aanleiding voor een interview.

In gesprek met Henk van der Weide, directeur Ibn-I Sinaschool in Arnhem

Wat waren de reacties op uw school n.a.v. de aanslag in Parijs van verschillende mensen?

De kinderen waren erg geschrokken door de aanslag. De ouders die we gesproken hebben, hebben sterk afkeurend gereageerd op de gebeurtenis. De regels van de Islam zijn regels van vrede. Ook leerkrachten vinden het onbegrijpelijk wat er gebeurd is. Het past absoluut niet binnen de waarden en normen die wij hanteren en onze leerlingen willen bijbrengen.

En het bestuur van de Simonscholen?

Het bestuur heeft door middel van een persbericht de aanslag op alle fronten veroordeeld en iedereen opgeroepen om juist nu toenadering te zoeken. Het persbericht is op de website van het bestuur en de overkoepelende organisatie van Islamitische basisscholen (ISBO) geplaatst.

Hoe zijn leerkrachten op uw school hiermee om gegaan? Hebben zij een speciale les gegeven?

De leerkrachten geven de kinderen de ruimte om over hun gevoelens te praten. In de godsdienstlessen wordt aandacht besteed aan de manier waarop onze profeet omging met kritiek en beledigingen. Dit deed hij altijd op een geduldige en vredelievende wijze. Als moslims hebben wij dus ook de opdracht om aan de wereld te laten zien dat wij goede mensen zijn die op vreedzame wijze met elkaar omgaan en iedereen respecteren.

Hoe heeft u als directeur en gezagdrager van een Islamitische school, leiding genomen in de dialoog over deze gebeurtenis en de effecten daarna over aanpak radicalisering?

Direct na de aanslag heb ik dit besproken inde dagelijkse ochtend briefing en de leerkrachten gevraagd om alert te zijn op de reacties van de leerlingen en ouders. Onze aanpak is altijd een aanpak van dialoog. We maken het bespreekbaar in de klas en nodigen de kinderen uit om te praten over de aanslag en over de gevolgen ervan.

De ouders heb ik schriftelijk geïnformeerd over de gebeurtenissen en de ontwikkelingen, en hen uitgenodigd om met vragen contact met mij op te nemen.

Ibn- I Sina is een vreedzame school, waaruit blijkt dat?

Alle leerkrachten gebruiken de Vreedzame School methode, in de klassen en op de gangen hangt het stappenplan volgens welke de leerlingen conflicten oplossen. Ook hebben we op verschillende plekken in de school zogenaamde “groene hoeken”, een plek waar kinderen rustig hun conflicten kunnen uitpraten. Tijdens de pauzes zijn mediatoren actief, leerlingen uit de hogere groepen die bemiddelen tijdens het oplossen van conflicten. We merken dat door deze aanpak het aantal conflicten en het pesten sterk is afgenomen.

De methode Vreedzame School sluit naadloos aan bij de Islamitische identiteit van onze school.

De Groene hoek met het 4 stappenplan in beeld:

Welke rol speelt de school in de directe omgeving, de wijk Klarendal/St. Marten, in het kader van veiligheid?

Direct na de aanslag in Parijs hebben we contact gehad met de wijkagent. Ons werd geadviseerd om opmerkzaam te zijn, maar we hebben gelukkig geen onrustige situaties bemerkt. Klarendal is momenteel een rustige wijk, en we ervaren geen gevoel van onveiligheid.

Incident of opkomende radicalisering?
Radicalisering en religieus extremisme, komt in Nederland gelukkig weinig voor. Uit de Veiligheidsmonitor van 2014 (ITS) blijkt dat 4 procent van de VO-schoolleiders incidenten van religieus extremisme signaleert (in vergelijking met 2 procent in 2010) en 2 procent incidenten van radicalisering (in vergelijking met 1 procent in 2010). Wat meer zorgen baart is de toename van aantal gesignaleerde incidenten rondom homoseksualiteit en wapenbezit. Aanleiding voor nieuwe blog? Wie weet.

Wat zou u de lezer tot slot willen meegeven?

Elke vorm van bedreiging, terrorisme of vandalisme moet je los zien van religie of denominatie, want dat is namelijk niet te verenigen. Dat mensen zich daar op beroepen c.q. misbruik van maken is juist de 1^e aanslag daarop.

Laat je inspireren door de Ibn- I Sinaschool en neem de gelegenheid om de dialoog in jouw klas en op jouw school weer aan te wakkeren over vrijheid, gelijkheid en broederschap. Zo leveren we een daadwerkelijke bijdrage aan een vreedzame samenleving.

Pesten te lijf met anti-pestmethoden?