Naar aanleiding van mijn vorige blog over de succesvolle onderwijsprofessional zou je kunnen denken: iemand heeft succes als het goed gaat. Dat is niet waar. Net als kinderen leren met vallen met opstaan, leren volwassenen van fouten maken en weer opnieuw beginnen.
Niemand wordt slim geboren. Slim moet je worden, door 10.000 keer uitproberen, net als Edison.
Faalverhaal als inspiratiebron
Over succes en voorspoed wil iedereen wel praten, maar over falen niet. Wie in het weekend van 21 en 22 november toevallig naar het Inspiratiefestival in Groningen is geweest, heeft in Het Failure Lab aan de hand van persoonlijke faalverhalen kunnen ervaren hoe leerzaam falen is. En welke betekenis deze ervaring geweest is voor hun leven. De organisator Jan Dirk Gardenier staat vierkant achter dit initiatief. Juist van fouten kun je leren. ‘Als er niets misgaat, heb je ook niet durven experimenteren. En dan ben je dus niet creatief geweest’. Hij wil hier volgend jaar zelfs een heel festival aan wijden: Het Fiasco Festival. Wellicht ook een goed idee voor het onderwijs!
Van fouten kun je leren
Of je leert van fouten hangt voor een groot deel af van hoe verantwoordelijk je voelt voor je eigen leerproces. Je leert pas van een situatie als je je eigen aandeel in de situatie onder de loep durft en kunt nemen. Dat vraagt een kritische houding en het vermogen om te reflecteren en analyseren.
De attributietheorie helpt ons verder bij de analyse. De manier waarop tegen oorzaken van succes en falen aankijkt, bepaalt je motivatie en de kans dat je opnieuw een opdracht gaat uitproberen. Schrijf je falen toe aan jezelf, een stabiel kenmerk, dan ben je geneigd te denken dat je iets gewoonweg niet kan. En waarom zou je zoiets dan nog een keer proberen? Schrijf je je falen toe aan te weinig inzet, dan ben je geneigd de volgende keer weer opnieuw te proberen. Ga je uit van externe factoren, dan heb je de situatie niet zelf in de hand. Dan is het een kwestie van geluk of pech, of de opdracht was niet passend.
Zie het model van Pintrich pinten Schunk, 2002
Leren van moeilijke situaties
Afgelopen tijd ben ik betrokken bij een paar gevallen van pesten op school. Intens spannende perioden voor alle partijen. In deze situaties is het heel moeilijk om in de ogen van andere partijen, zoals bijvoorbeeld ouders, op het juiste moment het goede te doen. De kinderen zijn ontregeld, de ouders hebben zorgen, de leerkrachten zijn handelingsverlegen en de directeur staat in zijn eentje moeilijke beslissingen te nemen. Het zijn bij uitstek situaties waar geen recept voorhanden is, hooguit richtlijnen. Zorgvuldig en adequaat handelen, natuurlijk, maar ja wat moet ik nu precies doen en hoe?
Hoe leerzaam is het dan om, na een tijdje als de rust weer is teruggekeerd, de situatie met betrokkenen nog eens te reconstrueren en ons eigen aandeel onder de loep te nemen. Wat hebben we ook al weer precies gedaan, wat is daarin goed geweest en wat niet? Welke conclusies trekken we hier uit voor de toekomst? Neem hier de tijd voor, want dit is ontzettend leerzaam. En natuurlijk kun je dit in alle andere moeilijke situaties ook doen.
@Filosoof: “Uitdagingen maken het leven interessant. Het overwinnen ervan maakt het leven zinvol.”
Fouten maken, noodzakelijk voor leren in de toekomst
Het onderwijs van vroeger en nu is behoorlijk standaard en voorspelbaar. Kinderen zitten aan tafel in een klas, hebben les van een leraar uit een kant en klare methode. Ze leren wat hen opgedragen wordt, niet meer en niet minder. O wee, als ze een antwoord geven dat niet in het boekje staat. Fouten worden voorkomen. Dit onderwijs heeft zijn langste tijd gehad. Veel kinderen raken gedemotiveerd en haken af. Ze worden niet genoeg uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen, op een manier die aansluit bij de manier waarop zij willen leren en wat de toekomstige, moderne maatschappij van hen vraagt. Het gaat om om ondernemen, problemen oplossen, experimenteren en risico’s nemen. De toekomst is zo dynamisch en de vraagstukken zo complex dat er gewoonweg geen blauwdruk is voor goed onderwijs. Het nieuwe onderwijs, waarin kinderen echt worden uitgedaagd tot leren aan de hand van complexe, betekenisvolle taken moeten we samen gaan uitvinden. En dat betekent voor iedereen: leren vallen en opstaan.
Terwijl ik de laatste hand leg aan deze blogpost, deelt een van mijn collega’s een prachtig filmpje ‘Fouten maken is een ander woord voor ‘groeien’ van de Khan Academy. Een mooie afsluiter, en tevens de opening van een vervolg op deze post over mindset. Neem even de tijd en geniet. Hier hoef ik geen woorden meer aan toe te voegen.
Dan is de school een grote ontdek- en ontmoetingsruimte, waarin je actief kan leren. Dingen uitvinden en in proefjes doen. Samen opdrachten maken, want dan kun je het elkaar uitleggen. Geen hele les instructie en eindeloos luisteren naar de leraar terwijl je de stof al kent. Liever korte instructie op maat, in een pittig tempo zodat er genoeg tijd is om zelfstandig en samen aan de slag te gaan. Veel vragen stellen, zodat je het nog beter te weten komt. Instructie met een filmpje zodat we later, thuis, nog eens terug kunnen kijken. Werken op een iPad of laptop is gaaf, maar een boek erbij is wel handig om in te bladeren. Laatst deden we een quiz met onze mobieltjes, dat is gaaf! En wat ons, pubers, betreft, begint school later zodat je de eerste uren niet meer zo duf bent in de les.